LITERACY BILL OF RIGHTS

Dostęp do nauki czytania  i pisania to podstawowe prawo, jakie przysługuje każdej osobie niezależnie od rodzaju ani stopnia niepełnosprawności.
(Yoder, Erickson, Koppenhaver, 1997).

Stwierdzenie to pojawia się w „Literacy Bill of Rights” opublikowanej w 1997 przez Center for Literacy and Disiabilities Studies na University of North Carolina. W dokumencie tym obok głównego prawa wymienione zostały prawa szczegółowe:

  1. Każda osoba, niezależnie od rodzaju ani stopnia niepełnosprawności ma prawo do możliwości uczenia się czytania i pisania.
    Możliwość oznacza między innymi uczestnictwo i zaangażowanie w zadania związane z czytaniem i pisaniem, w sposób zapewniający odniesienie sukcesu.

  2. Każda osoba, niezależnie od rodzaju ani stopnia niepełnosprawności ma prawo do dostępnych, zrozumiałych, znaczących, kulturowo i językowo adekwatnych tekstów. Teksty definiowane są szeroko, obejmując zarówno książki z obrazkami, gazety, powieści, opakowania płatków śniadaniowych czy dokumenty elektroniczne.

  3. Każda osoba, niezależnie od rodzaju ani stopnia niepełnosprawności ma prawo do interakcji  z innymi w trakcie czytania, pisania,  czy słuchania tekstów.
    Interakcja oznacza zadawanie pytań, komentowanie, dyskutowanie  i wszystkie inne funkcje komunikacji odnośnie tekstu lub z nim związane.

  4. Każda osoba, niezależnie od rodzaju ani stopnia niepełnosprawności ma prawo do  podejmowania znaczących życiowo wyborów  wymagających posiadania umiejętności  z zakresu czytania i pisania.
    Znaczące życiowo wybory obejmują między innymi: decyzje odnośnie zatrudnienia, zamiany zatrudnienia, własnej niezależności i autonomii, uczestnictwa w życiu społecznym czy propagowania swoich praw.

  5. Każda osoba, niezależnie od rodzaju ani stopnia niepełnosprawności ma prawo do możliwości edukacji przez całe życie obejmującej umiejętność czytania i pisania.
    Możliwość edukacji przez całe życie, niezależnie od momentu w jakim jest ona wprowadzana, zawsze jest szansą na opanowanie potencjalnych nowych umiejętności, dlatego nie może być ograniczana.

  6. Każda osoba, niezależnie od rodzaju ani stopnia niepełnosprawności ma prawo do nauczycieli i specjalistów mających wiedzę  i umiejętności w zakresie metod i założeń nauczania umiejętności czytania i pisania.
    Metody oznaczają między innymi: instruktaż, formy oceny i ewaluacji, oraz technologię wspomagającą czyniącą czytanie i pisanie bardziej dostępnymi dla osób z niepełnosprawnościami. Założenia rozumiane są jako między innymi stwierdzenie, że umiejętności czytania i pisania uczymy się w różnych miejscach i czasie, oraz że żadna osoba nie jest zbyt niepełnosprawna, aby czerpać korzyści z odpowiednio dobranych form nauki czytania i pisania.

  7. Każda osoba, niezależnie od rodzaju ani stopnia niepełnosprawności ma prawo do  życia w środowisku zapewniającym zróżnicowane przykłady użycia pisma.
    Przykłady użycia pisma mają odzwierciedlać jego funkcjonalny i użytkowy charakter np. czytanie przepisu, płacenie rachunków, opowiadanie żartów, pisanie wiadomości.

  8. Każda osoba niezależnie od rodzaju ani stopnia niepełnosprawności ma prawo do życia w środowisku mającym  wysokie oczekiwania i zakładającym, że każdy uczy się czytania i pisania.

Erickson, K., Koppenhaver, D., Yoder,D., & Nance, J. (1997). Integrated c ommunication and literacy instruction for a child with multiple disabilities. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities,12(3), 142-150.

Nauka czytania i pisania