Komu wprowadzamy AAC?

Komunikację alternatywną i wspomagającą wprowadzamy szeroko rozumianemu gronu osób ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi. Potencjalnych użytkowników AAC można podzielić na trzy grupy (von Tetzchner, Martinsen, 2002):

• osoby z zaburzeniami ekspresji językowej – mające zdolność do rozumienia mowy, a nie mające możliwości ekspresji;
• osoby wymagające wsparcia językowego w porozumiewaniu się – AAC będzie dla nich jedyną formą wspomagającą mówienie, będą z niej korzystać wspomagająco/okresowo;
• osoby wymagające stosowania alternatywnego sposobu komunikowania się – uczące się komunikacji alternatywnej i wspomagającej jako pierwszego języka. To osoby, które mają trudność zarówno w ekspresji, jak i rozumieniu mowy werbalnej.

Ten formalny podział przełóżmy teraz na listę diagnoz i stanów, w jakich AAC będzie dobrym wsparciem.

Komu można zaproponować wsparcie komunikacją wspomagającą i alternatywną?

Ogólnie rzecz biorąc – każdemu, kto tego potrzebuje! Katalog potencjalnych użytkowników komunikacji wspomagającej i alternatywnej jest otwarty.

Z AAC mogą korzystać osoby różnymi z niepełnosprawnościami obecnymi od urodzenia i osoby neuroróżnorodne. Będą to więc ludzie w spektrum autyzmu, z niepełnosprawnością intelektualną, zespołami genetycznymi takimi jak Zespół Downa, Zespół 22q11.2, Zespół Angelmana, Zespół Retta, mózgowym porażeniem dziecięcym, afazją, apraksją mowy. Będą to również z chorobami neurodegeneracyjnymi, ze stwardnieniem rozsianym, ze stwardnieniem zanikowym bocznym, po udarze, po uszkodzeniu mózgu, rdzenia kręgowego (Beukelman, Light, 2015, s.5).

Jakiego rodzaju trudności mogą przejawiać potencjalni użytkownicy AAC? Tutaj podobnie jak wyżej potrzeby mogą być różnorodne, poniższa lista to tylko przykłady (tamże, s.6):

• opóźniony rozwój mowy, odbiegający od norm rozwojowych (zwłaszcza jako narzędzie wczesnej interwencji w populacjach zagrożonych zaburzonym rozwojem mowy);
• ograniczony zasób słownictwa,
• mowę niezrozumiałą dla osób spoza najbliższego otoczenia – AAC pomaga uzupełnić lub poprawić czytelność komunikatów,
• trudności w rozumieniu komunikatów słownych,
• komunikację ograniczoną do wybranych sytuacji albo wybranych osób,
• trwały bądź czasowy brak mowy.

Decyzja komu wprowadzamy AAC a komu – nie, powinna wychodzić poza prosty katalog rozpoznań i naszych obserwać i być poparta rzetelną diagnozą potrzeb i możliwości komunikacyjnych.

Bibliografia:
American Speech-Language-Hearing Association (b.d.). Augmentative and Alternative Communication (Practice Portal). Dostęp: 10.03.2025 na: www.asha.org/Practice-Portal/Professional-Issues/Augmentative-and-Alternative-Communication/.

Beukelman, D. R., Light, J., C. (2015), Augmentative & Alternative Communication. Supporting Children and Adults with Complex Communication Needs. Fifth edition, Baltimore, London, Sydney: Eurospan.

Tetzchner, von S., Martinsen, H. (2002), Wprowadzenie do wspomagających i alternatywnych sposobów porozumiewania się : nauka znaków oraz używania pomocy komunikacyjnych przez dzieci, młodzież i dorosłych z zaburzeniami rozwojowymi, tłum. Loebl-Wysocka, A., Gałka-Jadziewicz, J., Warszawa: Stowarzyszenie na Rzecz Propagowania Wspomagających Sposobów Porozumiewania się “Mówić bez słów.”