Kiedy AAC przyda się osobie w spektrum autyzmu?

Jak najlepiej odpowiedzieć na to pytanie?  Co mogłoby pomóc osobom podejmującym decyzje w zespołach terapeutycznych, by wsparciem objąć wszystkie osoby potrzebujące AAC?

Spotykając osobę w spektrum autyzmu (ASD), po wstępnym zapoznaniu się, wywiadzie, nawet przeprowadzonej diagnozie, specjaliści czy nauczyciele często stają przed pytaniem: czy to ile mówi dana osoba to jest „wystarczająco”? Na ile osoba w spektrum doświadcza niezrozumienia swoich potrzeb właśnie przez brak efektywnego sposob komunikowania się?

Aby możliwie uprościć proces decyzyjny i dać zielone światło osobom, które mierzą się z głęboko zakorzenionymi w otoczeniu mitami na temat AAC, cytujemy kryteria stworzone przez Howarda Shane i Sharon Weiss-Kapp (2007). Każde zaznaczone „tak” to wskazówka, by wprowadzić komunikację wspomagającą i alternatywną.

Uproszczone kryteria wprowadzenia AAC u osoby z ASD

1. Czy mowa jest nieefektywna w większości sytuacji?
2. Czy liczba wypowiedzi ucznia jest ograniczona?
3. Czy mowa ucznia najczęściej jest niezrozumiała?
4. .Czy uczeń zwiększa produkcję mowy lub jej zrozumiałość, jeśli wskazuje na symbole graficzne lub tekst podczas próby mówienia?
5. Czy użycie wsparcia wizualnego powoduje wzrost produkcji mowy?
6. Czy pojawiająca się frustracja związana jest z niemożnością wyrażenia potrzeb lub przekazania informacji za pomocą mowy?
7. Czy uczeń rozpoznaje, że wskazywanie na symbol graficzny, patrzenie na niego lub podawanie go jest sposobem na uzyskanie danej rzeczy?
8. Czy uczeń prowadzi inną osobę do miejsca, w którym znajduje się pożądany przedmiot?
9. Czy istnieje podejrzenie, że agresywne lub samookaleczające zachowanie jest związane z trudnościami w komunikacji?

Komentarz do kryteriów: kiedy wprowadzać AAC?

Jeśli na którekolwiek z powyższych pytań odpowiedziałeś/aś “tak”, masz jasną przesłankę by wprowadzić AAC. Dostęp do komunikacji jest prawem człowieka – nie możemy odmawiać porozumiewania się innemu człowiekowi, bo nie jesteśmy przekonani do nowej formy – modalności komunikacji.

Nawet jeśli AAC nie będzie potrzebne jako stałe wspomaganie, to powinno być dostępne doraźnie, by w sytuacji stresowej, w nieznanym otoczeniu lub w kontakcie  z nowym partnerem komunikacyjnym komunikacja była łatwiejsza a często w ogóle możliwa.

Część stwierdzeń w wyżej wymienionych kryteriach jest dość ogólna, ilościowa (mamy tu “w większości sytuacji” albo “najczęściej”, bez dokładnego opisu sposobu komunikowania się).

Powyższy spis potraktujmy jednak jako wskazówkę i ukierunkowanie działań zespołu prowadzącego diagnozę. Cel jest jeden: jak największa autonomia komunikacyjna i dobrostan człowieka w spektrum.

Bibliografia:

Shane, H. I in.(2014). Enhancing Communication for Individuals with Autism (A Guide to the Visual Immersion System). Brookes Publishing.